Jak działają rośliny lecznicze?

Fitoterapia to dziedzina terapii wykorzystująca rośliny lub preparaty ziołowe w celu zapobiegania i leczenia chorób. Oczywiście rośliny te nazywane są roślinami leczniczymi. W języku popularnym rośliny lecznicze nazywane są także „ziołami” lub „chwastami leczniczymi”.

Nazwy te nie odnoszą się jednak wyłącznie do roślin zielnych w najściślejszym tego słowa znaczeniu, ale obejmują:

• korę
• korzeń
• liście
• nasiona
• kwiaty
• owoce niektórych roślin

Jak działają rośliny?

Choć obecnie istnieje dużo badań, które naukowo potwierdzają właściwości długiej listy roślin, wielu zwolenników tego typu kuracji nie ma należytego rozeznania w działaniu preparatów fitoterapeutycznych.

Niektórzy uważają, że kształt lub wygląd roślin zdradza terapeutyczne przeznaczenie danej rośliny. 

Na przykład, jeśli wygląd lub zarys liścia przypomina kształt lub wygląd narządu – może wątroby, może żołądka, a może czegoś innego – wówczas dana roślina jest odpowiednim lekarstwem na choroby tego narządu.

Racjonalne wykorzystanie roślin leczniczych jest niezbędnym warunkiem ich bezpiecznego stosowania. 

Aby nie dać się zwieść różnym nurtom o mniej lub bardziej naukowych twierdzeniach należy pamiętać, że:

• Działanie roślin leczniczych podlega uniwersalnemu prawu przyczynowości: "Żaden skutek nie pojawia się bez przyczyny. Po każdej przyczynie następuje skutek."

• Działanie roślin leczniczych, a także leków, wynika z aktywnych składników obecnych w roślinach. 

• Wiele substancji czynnych pochodzących z rośliny wpływa na siebie nawzajem i może powodować odmienne skutki, niż można by się spodziewać po ich oddzielnym podaniu. 

• Dla racjonalnego wykorzystania roślin leczniczych ważna jest znajomość ich składu chemicznego, stężenia składników aktywnych, sposobu przygotowania i podawania.

Trzy złote zasady dotyczące leczenia chorób, obowiązującą nie tylko w przypadku stosowania roślin leczniczych, ale i innych środków leczniczych, to: 

• Ustal przyczynę choroby lub zaburzenia. 

• Usuń tę przyczynę. 

• Pomagaj, wspieraj organizm w celu jego regeneracji.

Zalety fitoterapii

Fitoterapia cieszy się ogromną sympatią. Jednak nadmierne zaufanie do tych środków terapeutycznych, przyjmowanie ich i używanie bez rozeznania, może być niebezpieczne. 

Dlatego odpowiedzialne stosowanie leków ziołowych wymaga znajomości nie tylko korzyści, ale także możliwych zagrożeń związanych z ich stosowaniem.

Najczęściej wymienianymi zaletami środków fitoterapeutycznych są:

• nie uzależniają,
• nie mają szkodliwych skutków ubocznych,
• są tańsze od leków

Prawda jest taka, że ​​argumentacja stosowana w obronie fitoterapii myli rzeczywistość z idealizacją. Nie o wszystkich lekach ziołowych można powiedzieć, że nie mają skutków ubocznych, powodują uzależnienie i nie są nawet tańsze. 

Oczywiście rośliny lecznicze mają realne zalety w porównaniu z wieloma lekami syntetycznymi, a mianowicie: 

• z wyjątkiem roślin toksycznych, rośliny lecznicze nie stwarzają tak wysokiego ryzyka toksyczności, jak wiele leków syntetycznych; 
• z nielicznymi wyjątkami rośliny lecznicze nie stwarzają poważnego ryzyka przyzwyczajenia, jak ma to miejsce w przypadku wielu leków syntetycznych; 
• rośliny lecznicze na ogół nie powodują tak poważnych i częstych skutków ubocznych, jak leki syntetyczne; 
• wreszcie rośliny lecznicze i proste przetwory roślinne lecznicze są na ogół tańsze od leków syntetycznych.

Wady fitoterapii

Granice stosowania preparatów fitoterapeutycznych uznane przez praktyków o zrównoważonych poglądach są następujące:

• efekty widoczne są później,
• pomimo zwiększonej liczby prowadzonych i publikowanych w ostatnich latach badań naukowych na temat roślin, wciąż istnieje stosunkowo niewiele badań i niepodważalnych dowodów naukowych, które stanowią konkretną podstawę do ustalenia wskazań i dawkowania;
• są mniej skuteczne lub całkowicie nieskuteczne w leczeniu ostrych chorób;
• często nie zapewniają bezpieczeństwa odpowiedniego, precyzyjnego dawkowania, ze względu na ilość składników aktywnych w roślinie, która jest zmienna i wpływa na nią szereg trudnych do kontrolowania czynników.

 Tak jak leki zawierające toksyczne składniki stwarzają ryzyko, tak samo ryzyko stanowią rośliny zawierające toksyczne składniki aktywne. Odnotowano liczne przypadki zatruć na skutek stosowania roślin leczniczych. 

W ostatnich dziesięcioleciach zidentyfikowano dziesiątki roślin zawierających substancje działające toksycznie na wątrobę, żołądek, jelita, układ nerwowy i krew. W większości przypadków ryzyko wiąże się z przekroczeniem dawki terapeutycznej, ale istnieje również ryzyko przyzwyczajenia. 

Częste błędy w stosowaniu preparatów fitoterapeutycznych:

• nieograniczone lub bardzo długie użytkowanie;
• stosowanie w nadmiernych ilościach lub dawkach;
• masowe stosowanie, bez uwzględnienia toksycznego potencjału niektórych roślin;
• dostawy z niepewnych źródeł;
• wyłączne stosowanie leków ziołowych, nieuzasadniona odmowa przyjęcia leku lub interwencji zaleconej przez lekarza .

Zasady bezpiecznego stosowania roślin leczniczych. 

W celu racjonalnego stosowania preparatów ziołowych i minimalizacji zagrożeń należy pamiętać o następujących zasadach i zaleceniach: 

• herbat i roślin leczniczych nie należy traktować jako panaceum (środek uniwersalny, dobry na wszystkie choroby); 
• herbatek ziołowych nie należy stosować jako podstawowego leczenia ciężkich schorzeń. Preparaty fitoterapeutyczne można stosować w leczeniu drobnych schorzeń. W przypadku ciężkich schorzeń powinny być stosowane jako leczenie wspomagające i wyłącznie za zgodą lekarza; 
• miej świadomość toksyczności niektórych roślin leczniczych i używaj wyłącznie herbat niezawierających toksycznych składników; 
• używaj wyłącznie paczkowanych, standaryzowanych herbat;
• unikaj herbat, których pochodzenie jest wątpliwe. Przeczytaj uważnie etykietę na opakowaniu; 
• nie pij regularnie więcej niż 1-2 filiżanek herbaty ziołowej. Skutki spożywania większości herbat w dużych ilościach i przez długi czas nie są znane; 
• kobiety w ciąży i małe dzieci muszą zachować szczególną ostrożność w stosowaniu herbat leczniczych, gdyż niewiele z nich zostało w pełni przebadanych. Kobiety w ciąży przed zastosowaniem roślin leczniczych powinny skonsultować się z lekarzem; 
• stosowanie herbat leczniczych w leczeniu określonej choroby nie powinno uchylać porady kompetentnego lekarza. Odkładanie leczenia specjalistycznego na później może być niebezpieczne w przypadku ciężkich chorób.

Aby uniknąć ryzyka, warto zasięgnąć informacji przed skorzystaniem z leczenia naturopatycznego i spróbować zastosować rośliny lecznicze, które mają poparcie naukowe. Zaleca się także konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem leczenia, szczególnie w przypadku dzieci, kobiet w ciąży czy osób cierpiących na choroby przewlekłe i/lub poważne.